Spiral taktırmanın yararları ve zararları nelerdir ?

Günümüzde modern aile planlaması yöntemleri arasında spiral (rahim içi araç – RİA), kadınlar tarafından sıklıkla tercih edilen etkili ve uzun süreli bir doğum kontrol yöntemidir. Hem kullanım kolaylığı hem de yüksek koruyuculuğu sayesinde popülerliğini koruyan spiral, cinsel sağlık ve üreme planlamasında önemli bir yer tutar. Ancak her tıbbi yöntem gibi, spiralin de kendine özgü avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Bu makalede, spiralin ne olduğunu, kimler için uygun olduğunu, başlıca faydalarını ve potansiyel risklerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Spiral (Rahim İçi Araç – RİA) Nedir?

Spiral, rahim içine yerleştirilen, genellikle T şeklinde küçük bir doğum kontrol aracıdır. Temel olarak iki ana türü bulunur:

1. Bakırlı Spiral (Non-Hormonal RİA): Bu tür spiral, bakır tel içerir. Bakır iyonları, rahim içinde bir iltihabi reaksiyon yaratarak sperm hareketliliğini ve canlılığını azaltır, böylece yumurtanın döllenmesini engeller. Ayrıca döllenmiş yumurta olsa bile rahim duvarının implantasyona uygun olmamasını sağlar. Ortalama 5 ila 10 yıl arasında koruma sağlayabilir.
2. Hormonlu Spiral (Hormonal RİA): Bu spiral, progesteron hormonu (levonorgestrel) salgılar. Salgılanan hormon, rahim ağzındaki mukusu kalınlaştırarak spermin geçişini zorlaştırır, rahim iç zarını inceltir ve bazı durumlarda yumurtlamayı baskılayabilir. Hormonlu spiraller genellikle 3 ila 5 yıl arasında koruma sağlar ve adet kanamalarını azaltma hatta durdurma gibi ek faydaları olabilir.

Her iki spiral türü de, yerleştirildikten sonra sürekli koruma sağlayarak kullanıcının günlük olarak doğum kontrolü düşünmesine gerek bırakmaz.

Kimler Spiral Taktırabilir ve Kimler İçin Uygun Değildir?

Spiral, doğum kontrol yöntemi arayan birçok kadın için uygun olabilir. Ancak bu kararı vermeden önce doktor muayenesi ve danışmanlığı şarttır.

Spiral Taktırabilecek Durumlar (Uygun Adaylar):

• Uzun Süreli ve Etkili Koruma İsteyenler: Spiral, 5 ila 10 yıla varan sürelerle koruma sağlayabildiği için uzun dönemde doğum kontrolü düşünenler için idealdir.
• Hormonal Yöntemleri Kullanmak İstemeyenler (Bakırlı Spiral İçin): Hap, iğne gibi hormonal yöntemlerin yan etkilerinden çekinen veya hormonal dengeyi etkilemek istemeyen kadınlar bakırlı spirali tercih edebilir.
• Günlük Doğum Kontrolü Takibi Yapmak İstemeyenler: Doğum kontrol haplarını düzenli almayı unutma riski olan veya kondom gibi anlık yöntemleri tercih etmeyenler için pratiktir.
• Emziren Anneler: Hem bakırlı hem de hormonlu spiral emzirme döneminde güvenle kullanılabilir ve süt üretimi üzerinde olumsuz bir etkisi yoktur.
• Adet Kanamalarını Azaltmak İsteyenler (Hormonlu Spiral İçin): Şiddetli adet kanamaları ve adet sancıları yaşayan kadınlar, hormonlu spiralin bu semptomları azaltıcı etkisinden faydalanabilir.
• Doğum Yapmış Kadınlar: Özellikle vajinal doğum yapmış kadınlar için rahim ağzı ve rahmin uygunluğu daha fazladır. Ancak doğum yapmamış kadınlar da spiral taktırabilir.

Spiral Taktırması Uygun Olmayan Durumlar (Kontrendikasyonlar):

• Hamilelik Şüphesi veya Kesin Hamilelik: Spiral, hamile olan veya hamilelik şüphesi olan kadınlara takılmaz.
• Aktif Pelvik Enfeksiyonlar (PID): Mevcut bir pelvik inflamatuar hastalığı (PID) veya cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyonu olan kadınlar için risk taşır. Tedavi tamamlanmadan spiral takılmamalıdır.
• Tekrarlayan Vajinal Enfeksiyonlar: Sürekli vajinal enfeksiyon yaşayan kişilerde spiral takılması enfeksiyon riskini artırabilir.
• Rahim Anormallikleri: Rahmin şekil bozuklukları, miyomlar veya polipler gibi rahim içi yapıyı etkileyen durumlar, spiralin düzgün yerleşmesini ve etkinliğini engelleyebilir.
• Açıklanamayan Vajinal Kanamalar: Nedeni bilinmeyen anormal vajinal kanaması olan kadınlarda önce nedenin araştırılması gerekir.
• Bakır Alerjisi (Bakırlı Spiral İçin): Bakıra karşı alerjisi olan kişiler bakırlı spiral kullanamaz.
• Meme Kanseri Öyküsü (Hormonlu Spiral İçin): Hormona duyarlı meme kanseri veya diğer hormon bağımlı kanser öyküsü olan kadınlar hormonlu spirali kullanamaz.
• Karaciğer Hastalıkları (Hormonlu Spiral İçin): Ciddi karaciğer hastalığı olanlar için hormonlu spiral önerilmeyebilir.

Spiralin Yararları (Avantajları)

Spiralin birçok avantajı vardır, bu da onu popüler bir doğum kontrol yöntemi haline getirir:

• Yüksek Koruyuculuk: Spiral, doğum kontrol yöntemleri arasında en etkili olanlardan biridir. Doğru yerleştirildiğinde %99’dan daha yüksek bir koruyuculuk oranına sahiptir.
• Uzun Süreli Etki: Tek bir yerleştirme ile 3 ila 10 yıl arasında koruma sağlar. Bu, günlük hap alma veya her cinsel ilişkide korunma gibi rutinleri ortadan kaldırır.
• Kullanım Kolaylığı: Yerleştirildikten sonra kullanıcı tarafından herhangi bir işlem gerektirmez. “Unutma” riski yoktur.
• Geri Dönüşümlü: İstendiği zaman çıkarılabilir ve doğurganlık yeteneği genellikle kısa sürede geri döner.
• Hormon İçermeyen Seçenek (Bakırlı Spiral): Hormonal yan etkilerden kaçınmak isteyen kadınlar için idealdir.
• Adet Kanamalarını Azaltma (Hormonlu Spiral): Şiddetli adet kanaması ve sancısı çeken kadınlarda bu sorunları önemli ölçüde azaltabilir, hatta bazı durumlarda adetleri durdurabilir.
• Emzirme Döneminde Güvenli Kullanım: Emziren anneler için güvenli bir doğum kontrol yöntemidir, süt kalitesini veya miktarını etkilemez.
• Gizlilik: Kol takılan implant veya haplar gibi dışarıdan fark edilmez.

Spiralin Zararları ve Potansiyel Riskleri (Dezavantajları)

Spiralin birçok faydası olmasına rağmen, potansiyel yan etkileri ve riskleri de bulunmaktadır:

• Yerleştirme Sırasında Ağrı ve Rahatsızlık: Spiralin yerleştirilmesi sırasında bazı kadınlar hafif ila orta şiddetli ağrı veya kramp hissedebilir.
• Adet Düzensizlikleri (Özellikle Bakırlı Spiralde): Bakırlı spiral kullanan bazı kadınlarda ilk birkaç ayda veya uzun vadede adet kanamaları daha uzun, daha yoğun ve daha ağrılı olabilir. Kanlı lekelenmeler de görülebilir.
• Hormonal Yan Etkiler (Hormonlu Spiralde): Hormonlu spiralin salgıladığı hormon nedeniyle baş ağrısı, göğüs hassasiyeti, ruh hali değişimleri, sivilce veya kilo alımı gibi hormonal yan etkiler görülebilir. Ancak bu etkiler genellikle oral kontraseptiflere göre daha hafiftir.
• Enfeksiyon Riski: Yerleştirme sonrası ilk 20 gün içinde pelvik enfeksiyon riski hafifçe artabilir. Özellikle cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruma sağlamaz ve bu enfeksiyonların varlığında enfeksiyon riskini artırabilir.
• Rahim Delinmesi (Perforasyon): Nadir de olsa, spiralin yerleştirilmesi sırasında rahim duvarının delinmesi riski bulunur. Bu durum genellikle deneyimli bir sağlık profesyoneli tarafından yapıldığında çok düşüktür.
• Dış Gebelik Riski: Spiral genel olarak hamilelik riskini azaltsa da, spiral takılıyken hamile kalma olasılığı düşük olsa bile, bu hamileliğin dış gebelik olma riski (yani rahim dışında, genellikle fallop tüpünde gelişen gebelik) diğer yöntemlere göre biraz daha yüksek olabilir.
• Spontane Atılma (Düşme): Özellikle ilk birkaç ayda veya şiddetli adet kanamaları sırasında spiralin kendiliğinden rahimden atılma riski vardır.
• Kist Oluşumu (Hormonlu Spiralde): Nadiren de olsa, hormonlu spiral kullanan kadınlarda iyi huylu yumurtalık kistleri oluşabilir. Bunlar genellikle kendiliğinden kaybolur.

Spiral (RİA), doğru kişiler için oldukça etkili, uzun süreli ve geri dönüşümlü bir doğum kontrol yöntemidir. Ancak her tıbbi prosedürde olduğu gibi, spiralin de avantajları ve dezavantajları vardır. Bu nedenle, spiral taktırmayı düşünen her kadının mutlaka bir kadın doğum uzmanına danışması, detaylı bir muayeneden geçmesi ve tüm riskleri ile faydaları hakkında bilgilendirilmesi hayati önem taşır. Kişisel sağlık geçmişi, yaşam tarzı ve beklentiler göz önünde bulundurularak, en uygun doğum kontrol yöntemine doktor eşliğinde karar verilmelidir.